Loneitu Hriat Tur Puanchhuahna
Thlai chi tha chin leh thar hlawk thu kan sawi dawn a, kan thu pui a thu langsar leh hlawm thum in phum thlai chi tha, thlai chi tuh leh thar hlawk thu hrilhfiah thliah thliah chung hian kan thupui hi sawi ila a fiah thei ber awm e.
Thlai chi tha : Eng thlai pawh ching dawn ila, thlai chi chu kan hmu mai zel ang. Mahse hmuh hmasak leh hmuh ang apiang chin mai erawhchu a tha lo, thlai kum hlun ching tur phei chuan a chi uluk a ngai lehzual emawni chu tih tur a ni. Entirnan, Serthlum, Balhla, Kuhva leh thlai dang. Thlai chi hi a bul ani a, a bul tan that hi hlawhtlinna ani tih hre rengin thlai chi tha chauh ching turin duh tui ila, mi ti kher kher nih pawh a tul ang. Thlai chi tha kan hriat theih nan heng tehfung hmang hian thlang ila. Heng hi, thlai chi nih phung tak pawh a ni zawk.
1. Thlai duhzawng bik kan neihin chu thlai nihna leh awm dan tak chu a chi hian a vawngin, a keng tlat tur a ni. Chuvangin thlai dang nen a inthlah pawlh tawh chuan chutiang atanga a chi lak loh tur. Thlai hi thli te, khuai leh phengphehlepten a inthlah laia an tanpui thin avangin inhlat tak taka awm pawh an inthlahpawlhin a dazat duh hle a. A chi atana an chin phei chuan Scientist ho phei chu an fimkhur hle thin. Entirnan:-
a) Buh Variety hran chinna inhlat zawng chu
b) Vaimim Variety hran chinna inhlat zawng chu
c) Bekang Variety hran chinna inhlat zawng chu
d) Behlawi Variety hran chinna inhlat zawng chu
e) Nihawi Variety hran chinna inhlat zawng chu
f) Bawkbawn Variety hran chinna inhlat zawng chu
g) Zikhlum/Bulbawk/Parbawr/Mai
h) Tomato Variety hran chinna inhlat zawng chu
2. Thlai chi chu a nungin a tiak tha bawk tur a ni. Chuvangin a nun leh nun loh leh a tiah that leh that loh test hlim, tehna atanga tling ngei anih a ngai. Entirnan :-
a) | Buh | a tlem berah 80% tal a tiak tur ani. |
b) | Vaimim | a tlem berah 90% tal a tiak tur ani. |
c) | Bekang | a tlem berah 70% tal a tiak tur ani. |
d) | Nihawi | a tlem berah 70% tal a tiak tur ani. |
e) | Zikhlum/Bulbawk | a tlem berah 70% tal a tiak tur ani. |
f) | Parbawr | a tlem berah 65% tal a tiak tur ani. |
g) | Behlawi | a tlem berah 75% tal a tiak tur ani. |
h) | French Bean | a tlem berah 75% tal a tiak tur ani. |
i) | Badam | a tlem berah 70% tal a tiak tur ani. |
j) | Bekang | a tlem berah 70% tal a tiak tur ani. |
k) | Chhawhchhi | a tlem berah 80% tal a tiak tur ani. |
l) | Tel Antam | a tlem berah 85% tal a tiak tur ani. |
m) | Mai | a tlem berah 60% tal a tiak tur ani. |
n) | Purunsen | a tlem berah 70% tal a tiak tur ani. |
Source : Lalthanzuala
MSc.(Ag) ,Agro, PG Dip.Agmark
Thlai chin dan
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Mizoram
Page No : 147 - 150
First Edition-2011
3. A hrisel tur ani a, thlai dang chi leh hnim chite, lei leh lungte leh thil dang nen a in pawlh tur ani lo. Thil dang alo tel anih pawh in atlem thei ang ber a tel tur ani. Entirnan :-
Table 36
Vaimim | ||||
Buh | ||||
Wheat | ||||
Behlawi | ||||
French Bean | ||||
Badam | ||||
Tel Antam | ||||
Chhawhchhi | ||||
Bekang | ||||
Mai | ||||
Tomato |
4. Thlai chi chu en mai pawha inang leh inrualtlang ni se, belhchian pawha a rawng te, lenzawng leh thil dangah pawh inang tlang ni bawk rawh se.
5. Seed Farm emaw Seed Company atanga lak phei chu lehkha mumal tak (truthfully labelled) keng, thlai chi atan ngeia uluk taka chin leh lak ngei nise thlai chi dazat zung zung hi kan pumpelh deuh vang.
6. Thlai chi atanga inkai darh chi natna a vei emaw a pai tur a ni lova. A ngêt tur a ni bawk lo.
7. Thlai chi chu ro tawka pho tur a ni a. Thlai chi ro tawk lo chu a hmuarin a nget duh a, a chhe mai thin. Tin, ro lutuk pawh a tha lo. Thlai chi tui pai zat tura recommend zat tura recommend zat chu a hnuaia mi ang hi ani a, hei hi maximum a ni a, a bak pelh loh tur a ni.
a) | |||
b) | |||
c) | |||
d) | |||
e) | |||
f) | |||
g) |
Awle, kan han sawi tak tehna 6 (paruk) te kha thlai chi tha leh thalo tehna a ni a, khatianga tling lo te kha chu thlai chi thaa sawi theih a ni lovang. Entirna kan han sawi te pawh Seed Act 1966 leh a hnu lama an ennawn a Minimum Certification Standard atana bithliah te an ni a, zawm hi a him a ni. Kan sawi tak bakah thlai chi tha neih kawnga kan hriat leh tur chu National Seed Corporation emaw State Seed Corporation hrang hrang atanga lei Certified Seed ngei te, Private Seed Company an nih pawh in Company rintlak ngei atanga lei te ching ila. Mahni thlai chi emaw thian te thlai chi emaw kan ring dawn a nih pawhin thlai kung hrisel leh rah tha a mi la hram ila a tha bawk. Tunlai hian Seed Corporation hrang hrangte, Private Seed Company ten Hybrid chi an ti chhuakin an zuar meka. Hetiang hi thlai chi tha leh thar hlawk an ni a, a man pawh a to bik. Tin, thlai inthlahpawlh loh nana bial inkar zuah awl pawh hybrid tan chuan zau ngial a ngai a ni.
Thlai chin :
Thlai chin chungchang pawh hi sawi tur tam tak a awm. A hmasa berah a chin hun kan ngaipawimawh em em tur a ni. Chin hma hret avang emaw chin tlai luat avangin emaw ruah tui thuah harsatna a awm thei a, hri, rannung chimawm leh zuva pawhin zah a ngai hlei hle a ni. A chin huna ching thei turin thlai chi lo ngaihtuah lawk diam thin a tha. Tin, a chin hun thuah, thlai chi kuang (Seed bed) siama kûi hmasak phawt a, phun sawn huna phun sawn te, chutia ti kher lova a chinna hmunah tuthlawh emaw hmanraw dang hmanga chin theih leh chin chi a awm bawk. A rem dan leh tha zawka kan ngaih apianga thlai azirte, a chin hun azirtein kan thlang thei. Chi kuanga thlai chi kan kûi dawn chuan uluk taka Seed bed (Chi kuang) siamin kan kûi tur a ni. Chu chu a lo tiah hunah uluk taka enkawlin phun sawn hunah tlar leh bi mumal tak neia phun sawn tur a ni. Thlai tiakte hi upa lutuk leh naupang lutuk phun sawn tur a ni lo. Leileta buh phun sawn tih loh thlai dang phun sawn reng reng hi thlai lam emaw, khawduai deuh nia tih thlai dang phun sawn reng reng hi tlai lam emaw, khawduai deuh nia tih a tha, phun sawn hlimah tui pek ngei a tha bawk.
Kûi hmasa lova kan ching nghal dawn a nih pawhin a chin hun thuah te, thlai bi leh a chi thlak chung chang thuahte uluk a tulin a sawt em em a, tul lo leh economic lo khawpa uluk erawhchu experiment a nih loh chuan atul lo.
Thar hlawk :
Pathumna atan chuan thar hlawk chung chang hi sawi leh ila. Thar hlawk tih leh thar tam tih hi thil thuhmuna ngaih a awl hle, a thuhmun si lo. Thar hlawk kan tih awmzia chu ram zau zawng thuhmun, thlai chi chin zat pawh thuhmuna thar tam sawina a ni. Entirnan, Buh tin khat hmunah tin 50 tharte, 60 tharte, 100 tharte awm se, tin, 100 thar hian a thar hlawk ber. Tin 2 hmunah tin 150 thar awmse a thar tam zawk a ni mai, mahse, a thar hlawk lo zawk. Hetiang hi tunlai huna thil teh dan leh chhut dan a lo ni ta. Tu pawhin hlawk taka thlai thar kan lo tum ta a, Kawng hrang hrangin tan kan la a, fertilizer te kan hmang a, thlai venhim nan tûr te kan hmang bawk a. A dawt lehah chuan thlai chinga theihtawp chhuah theuh theuh zingah thlai chi tha chinna chang hria chuan an thar hlawk bik dawn a ni. Bible pawhin chi tha pawimawhnate, mahni tuh rah seng tur kan nih thu min hrilh te pawh hi hre reng bawk ila, thlai chi tha ngei ching turin theih tawp i chhuah theuh teh ang u.